Iogan Sebastian Bax

(1685 - 1750)

            Iogan Sebastian Bax 1685 yilning 31 martida Germaniyaning Ezenderiya shahrida tavallud topdi. Uning birinchi ustozi bo’lmish otasi professional musiqachi edi.  Otasi o’sha davrning taniqli musiqachilaridan biri bo’libgina qolmay o’z o’gillarini ham mashhur insonlar bo’lib yetishishligini orzu qilardi. Shu orzu yo’lida tinmay harakat qilardi.

         Ammo, Bax 9 yoshida otasidan ajralib yetib qoladi. Shundan keyin, uning akasi Kristof Bax tarbiyasi bilan 1696 yilda Bax litseyga o’qishga kiradi. 4 yil davomida litseyda o’qib “organ” musiqa asbobiga  qiziqib qoladi va kundan kunga unga bo’lgan qiziqishi kuchayib boradi.  Litseyni tugatgach  do’stlari bilan monastrga bolalar xoriga qabul qilinadi.

         Monastrda u mashhur organchilar Gek Biyoma va Adamslar bilan tanishadi. U 17 yoshiga to’lganida bolalar xoridan ketishga majbur bo’ladi va monastrni ham tark etadi.

         1703 yili Gertsok Iogan Erkstonning kapellasiga skripkaci sifatida ishga qabl qilinadi.

         Biroz skripkachi bo’lib ishlab, keyin esa Orn shtatidagi ibodatxonaga organ chaluvchi bo’lib ishga boradi. Sh ishalri mobaynida Baxning kompozitorlik faoliyati boshlanadi desak mubolag’a bo’lmaydi.

U o’zining birinchi musik kompozisiyasini aynan osha yerda yaratishga muvaffaq bo’lgan.

Rus musiqasi  rus xalq musiqa ijodiga asoslangan holda tarkib topdi. XIX asr boshida Glinkadan oldin yashagan bastakorlar Gurilov, Varlamov, Versovskiy va boshqalar ham turli asarlar  yaratganlar. Qo’shiq va romanslar ularning ijodida asosiy o’rin egallaydi. Ular orasida Burilovning qo’ng’iroqli musiqalari bir hilda eshitiladi.

Bu bastakorlarning iodida asosan rus xalq qo’shiqlarining elementlari va mavzulari keng  qo’llanilib bordi.  Shu davrda hukmron sinflar faqat g’arbiy italyan va fransuz musiqa madaniyatini joriy qilishga intilganlar. Ammo yuqorida ta’kidlab o’tilgan  asarlarning yaratilishi bu g’oyaga qarshi  kurash shakllaridan biri bo’ldi desak juda to’g’ri hulosa bo’ladi.

Rus klassik musiqasi M.I.Glinka ijdida uzil kesil shakllandi.  Glinka rus klassik musiqsida xalq qahramonlik g’oyalarining ifodalaydigan ijodiga asoslangan yangi davr yaratishga muvaffaq bo’ldi.

Glinka xalq qahramonliklaridan “Ivan Susaniy” , operasini va epik ertak “Ruslan va Lyudmila” operasini yaratadi. “Ruslan va Lyudmila” asari epik, ertak opera namunalaridan biri hisoblanadi. Glinka o’z qahramonlari obrazlarini ifodalash uchun chuqur musiqa asari yaratishga erishdi.  Ruslan va Lyudmila opera asarining  musiqaviy badiiy afzalliklarini Glinka ijodi o’z iste’dodini yangicha uslubini yutuqlari Pterburg aristokratlari jamiyatiga tushunarli bo’ladi. Mana shu sababdan opera nihoyat sovuqqonlik bilan kutib olindi. Glinkaga bu muvaffaqiyatsizlik qattiq ta’sir etdi.

U 1844 – 1847 yillarda Fransiyada, Italiyada bo’ladi.